Osmanlije
su dolaskom na ove prostore u svim svojim osvojenim krajevima podizali prvo džamiju,
zatim uz nju dućane i tako su izgradnjom duhovnog i trgovačkog centra postizani uslovi za dalji razvoj gradova i
varoši. Ta kultura izgradnje i naseljavanja na prostoru naše zemlje se
nastavila. Kako su muslimani naseljavali neko područje tako se ukazivala
potreba za gradnjom džamije. U mjestu Srednje džamija je izgrađena, prema
mišljenju lokalnog stanovništva, oko prije dvjesto godina. Kažu da je džamija
bila jako posjećena, pogotovo za vrijeme ramazana, kada bi narod dolazio iz
raznih sela sa čak četrdeset fenjera. U to vrijeme u džamiji se klanjala samo
džuma i taj dan se održavala i vjerska pouka djece, ali kako pričaju stanovnici
Srednjeg, djeca su s poteškoćama odlazila u mekteb, jer su bila zadirkivana, pa
i gađana kamenicama. Džamija je imala znatne prepreke za ispunjavanje potreba
lokalnog stanovništva. Komunistički režim bio je ta zapreka koja nije dala
slobodu onima koji su rado išli u džamiju. Džamija u Srednjem se nalazi u
centru ovog mjesta, pa su tako sve aktivnosti u džamiji bile pod nadzorom
tadašnjih vlasti. I dalje su se klanjale džume u džamiji, ali pored toga sve
aktivnosti su svedene na minimum. Zbog toga su stanovnici Srednjeg neko vrijeme
teravih namaze klanjali po privatnim kućama, smjenjujući se svaku noć za mjesto
klanjanja teravih namaza i ugošćavanja efendije ili medresanskog softe. Pa tako
je vremenom postala stvarnost nelogična, a to jest, da je vjerski život u
porodicama bio bogatiji utoliko što su bile dalje od centralne džamije u
Srednjem, odnosno centra Srednjeg i nadzora tadašnjih vlasti. Po selu su djeca
obavezno išla u mekteb u mesdžide, koje su posjedovala sela, zatim su se
redovno po kućama učili mevludi i tevhidi. Klanjale su se teravije, i omladina
bi pri tome sjelila iščekujući sehur.
 |
| Džamija Srednje i stečci u haremu džamije |
Jedan od
običaja u džematu Srednje i okolnim džematima je da svako selo ima svoju dovu.
Taj dan se klanja podne namaz u džematu, zatim se uči dova. Smatra se da su to
nekada bile kišne dove, pa su prerasle u lokalni običaj. Tada bi se
stanovništvo koje je domaćinsko spremalo za dovu krečenjem kuća, čišćenjem
avlija, spremale su se sofre za goste koji su dolazili iz okolnih sela.
Ispočetka su na dove dolazili samo muškarci, ali kasnije su tome dodali i
narodno veselje na koje su dolazile i žene i djeca. I danas se upražnjava ovaj
običaj u većini sela.
Trenutno
u džematu Srednje sa svim navedenim zaseocima ima oko 200 domaćinstava. Pored
Srednjeg u ovaj džemat spada i oko petnaest okolnih sela, među kojima su
Medojevići koje čine šest mahala i to: Kitoševići, Medojevići, Boškovići,
Draževići, Grace i Dubrave, zatim sela Homar, Vilić, Stomorine, Solakovići,
Donji Ivančići, Ljubina, Lađevići, itd. Što se tiče vjerske infrastrukture u
džematu Srednje postoje tri džamije, džamija u Srednjem, džamija u Donjim Ivančićima
te džamija u Solakovićima.
